Mualla Eyüboğlu kimdir?

Mualla Eyüboğlu Anhegger (13 Mart 1919, Aziziye, Sivas – 16 Ağustos 2009, Beyoğlu, İstanbul)Türkiye’nin ilk kadın mimarlarındandır. Şair ve ressam Bedri Rahmi Eyüboğlu ile yazar Sabahattin Eyüboğlu’nun kardeşidir. Devlet Güzel Sanatlar Akademisi mezunudur.

Büyük ağabeyi ve İsmail Hakkı Tonguç‘la beraber Köy Enstitüleri‘nin kuruluşunda aktif rol almıştır. Rumeli Hisarı ve Topkapı Sarayı Harem Dairesi gibi birçok tarihi yapının restoresinde emeği geçen isimlerden biridir.

Mualla Eyüboğlu’nun Yaşam öyküsü

Aile kökleri Trabzon‘a dayanmaktadır. Babası Mülkiye mezunu Mutasarrıf Rahmi Bey Selahaddin Eyyubi‘nin soyundan gelmektedir. Mustafa Kemal Atatürk‘ün büyük destekçilerinden biridir. Annesi ise Lütfiye Hanım‘dır. Mualla Eyüboğlu 1919 yılında Sivas‘ın Aziziye kasabasında I. Dünya Savaşı‘nın bittiği bir dönemde doğdu. Çocukluğu Kurtuluş Savaşı döneminin Kütahya ve Artvin illerinde geçti. Babasının Trabzon milletvekili olmasından dolayı çocukluğu ile ilkokul dönemi burada geçti. Ailenin İstanbul’a taşınmasından sonra eğitimine İstanbul Kız Lisesi’nde devam etti. Bu yıllarında Tolstoy, Balzac, Halide Edib Adıvar, Reşat Nuri Güntekin ve Yahya Kemal Beyatlı gibi isimlere ilgi gösterdi. Üniversite eğitimini Devlet Güzel Sanatlar Akademisi (MSGSÜ)’nin mimarlık bölümünde tamamlayarak 1942 yılında mezun oldu. Ağabeyi Sabahattin Eyüboğlu‘nun Fransa’dan dönmesinin ardından onu görmek için Ankara’ya gitti. Ağabeyinin kendisini İsmail Hakkı Tonguç‘la tanıştırmasından sonra Hasanoğlan Köy Enstitüsü‘nde Yapı Kolu başkanı olarak görevlendirildi. Sonraki süreçte yardımcıları olan iki Macar ustayla beraber Eskişehir, Aydın, Kayseri ve Erzurum gibi illerde Köy Enstitüleri‘nin kurulabilmesi için arazi seçip binalar inşa etti. Doğduğu Aziziye kasabasına da giderek orada Aziziye Köy Enstitüsü‘nü kurup açılışını gerçekleştirdi. 1942 ile 1947 yılları arasında toplamda 21 Köy Enstitüsü’nün kuruluşuna katıldı. Zehirli sıtma hastalığına yakalanınca çalışmalarına ara vermek zorunda kaldı. Sonraki yıllarında Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi‘nde Yüksek Şehircilik ve Tasarı Geometrisi kürsülerinde asistanlık görevlerinde bulundu. Bazı Alman ve Fransız arkeologlarla Efes ve Yazılıkaya kazılarına katıldı. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu’nda raportör olarak görev aldı. Barbaros Hayreddin Paşa Türbesi, Süleymaniye Külliyesi, Siyavuşpaşa Köşkü, Rumeli Hisarı ve Topkapı Sarayı‘nın restoresine önemli katkılar sağladı. Rumeli Hisarı‘nın 1958 yılında halka açıldığı dönemde Alman tarihçi Robert Anhegger‘le evlendi. Anhegger’la evlenmeden önce Ruhi Su, Suphi Taşhan ve Yaşar Kemal gibi isimlerle yakın dostlukları vardı.

1969 yılında eşiyle beraber Amsterdam‘a gitti ve beş yıl orada kalarak radyo ve üniversitelerde konferanslar verdi. Emirgan Yalısı‘nın restoratörü olduğu dönemlerde izinsiz yurt dışına gittiği gerekçesiyle görevinden alındı. İstanbulu’a dönünce Topkapı Sarayı Harem Dairesi‘nde fahri rehberlik yaptı. 1973 ve 1975 yıllarında ağabeylerini, 2001 yılında ise eşini kaybetti. 1986’da Topkapı Sarayı’nda Padişah Evi (Harem) adlı kitabını yayımladı. 1997‘de TRT tarafından çekilen Harem’in Gizemi belgeselinde danışmanlık yapıp çekim kadrosunda yer aldı. 2003 yılında kendisiyle yapılmış bir röportajdan oluşan Hitit Güneşi Mualla Eyüboğlu Anhegger adlı bir kitap yayımladı. 2008 yılında Mimarlar Odası Mimarlığa Katkı Dalı Başarı Ödülü‘nü kazandı.[1] 16 Ağustos 2009‘da ise İstanbul Beyoğlu‘nda bulunan Doğan Apartmanı‘ndaki müze evinde hayatını kaybetti.[4][5]

“Köy Enstitüleri yüzünden adımızı komüniste çıkardılar. Mevlevi şeyhleriyle dostluğumuzdan dolayı gericiye. Her boyaya boyandık anlayacağın. Hepsine de gülüp geçtik. Sabahattin Ağabeyimin dediği gibi, bizden memleketi sevmek… Gerisi boş…“

Mualla Eyüboğlu

Çalışmaları

Restoratör olarak

• Barbaros Hayreddin Paşa Türbesi
• Sultan İbrahim Türbesi
• Süleymaniye Arastası
• Tabhane Binası
• Ebu Fadıl Medresesi
• III. Mehmed Türbesi
• III. Murad Türbesi
• Ayasofya Şadırvanı
• Ayasofya Kütüphanesi
• Rumeli Hisarı
• Siyavuşpaşa Köşü
• Topkapı Sarayı’nın Has Ahır Bölgesi[5]

Yazar olarak

• Topkapı Sarayı’nda Padişah Evi (Harem)

Kaynaklar

1. “Aramızdan Ayrılanları Saygıyla Anıyoruz” (PDF). mimarist.org. 5 Ocak 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2017.
2. “Good Morning – Turkey Press Scan On Aug. 17”. Hürriyet Daily News. 28 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2017.
3. “Mualla Eyüboğlu toprağa verildi”. Hürriyet. 5 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2017.
4. “Residents of Doğa Apartmanı”. dingo.sbs.arizona.edu. 5 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2017.
5. ^ a b Çandar, Tûbâ (2003). Hitit Güneşi Mualla Eyuboğlu Anhegger (4. bs. bas.). İstanbul: Doğan. ISBN 975-293-079-4.