Herkes İçin 22 Adımda Devrim Erbil Atlası
1
Devrim Erbil, Türk resminin en özgün soyutlama ustalarından biridir.
2
Tüm çalışmalarında şiirsellik hemen görülür. O, resmin şairidir. UT PICTURA POESIS.
3
Erbil’in üç temel konusu vardır: Doğa, Anadolu, İstanbul.
4
Gözün algıladıkları: Kırık çizgiler… Lekeler… Figürsü şekiller… Israrcı kuşlar… Kurgu…
5
Beynin algıladıkları: Ritim… titreşim… coşku… hız… yanılsama… müzikalite… gelenek ve tarih.
6
Devrim Erbil, aynı zamanda bir malzeme virtüözüdür. Olanaklı her malzemeyi kullanır.
Halı, mozaik, sedef, vitray, marküteri, özgün baskı, batik, jikle ve modern sanayinin farklı malzemeleri onun resim mekanlarına dahildir. Erbil, tuvaldeki düzenlemesini bu tür çoklu malzemelere birebir aktardığı gibi; malzemenin yapısına göre de farklı bir kurgu ve kompozisyon tasarlar.
7
Sanatçının, çini mürekkebiyle yapılmış “Akçay’dan Görünüm” adlı çalışması, Erbil’e dair her tür erken ipucunu barındırır. Ama yapılış tarihi 1952. Devrim Erbil henüz 15 yaşında.
8
Anadolu çeşitlemeleri, çoğunlukla çizginin hakim olduğu resimlerdir. Burada çizgi, hacmin yaratıcısıdır. Kompozisyon genelde dikeydir. Bakış aşağıdan yukarı yönlendirilir. Taşraya özgü soyutlanmış görünümler, tuval yüzeyinde bir tür mekan yanılsaması yaratır. Çizginin olanaklarını kullanan sanatçı, geleneksel çizgiyi de içine alan özgün bir ifadeye soyunur.
9
Doğuya özgü istifleme ve süslemenin modern çizgiyle buluşması… Anadolu kasabalarının temel göstergeleri olan cami ve kasaba meydanı, yoğun çizgi ve renk tufanına rağmen belirgindir. Birçok Anadolu çalışmasında görülen “kırmızı kiremitli” evler de öyle…
10
Ritmik Soyutlama, Doğa Çeşitlemesi ve Titreşim adını taşıyan ya da bu kavramlara gönderme yapan çalışmalar genelde doğadan soyutlanmış görünümleri ve kuşları kapsar… Ve de çok sayıda ağacı…
11
Erbil, gerçek bir doğa tutkunudur; ama ağaç, neredeyse tek başına, doğa tutkusunun göstergesi gibidir. Erbil’de ağaç, çoğu kez dikey ve diyagonal çizgilerin kesişmesiyle oluşan estetik görünümlere sahiptir.
12
SINE QUA NON: Kuşlar… Devrim Erbil Kuşları. Sadece çizgiyle ifade bulan, “pre-figural”
ya da “post-amorph” göçebeler. Kütle halinde dolaşan, neredeyse her resmin şaşmaz konukları… Özellikle İstanbul çeşitlemelerinin…
13
Devrim Erbil, İstanbul’a ait ilk çalışmalarına 1960’ların sonunda başlar. Bu çalışmalarda, çizgilerin yarattığı İstanbul’a ait aktörler oluşumlarını tamamlamak üzereyken kendi içlerine hapsolmuş gibidir. Buna rağmen resmin bütününe, çizgilerin telaşlı yarışıyla ortaya çıkan bir hız hakimdir. Erbil, İstanbul çalışmalarında; yığma Osmanlı minyatürlerinden, tekrara dayalı mimari iç mekan motiflerinden, Anadolu’nun halı ve kilim desenlerinden, mimari süslemelerden, Bizans’tan, Selçukludan, İran’dan hatta Semerkant’tan beslenir.
14
Erbil’in İstanbulları her zaman kuşbakışıdır. Ama bakışın ısrarlar gördüğü yer genelde tarihi yarımada ve Galata çevresidir. Bazen de Haydarpaşa Garı…
15
Devrim Erbil, İstanbul’un sonradan oluşan yapay uzantılarına sırtını döner. Beton yığınlarının “hormonlu İstanbulu” onda asla yer bulmaz… Onun İstanbul’u, katmanlar halinde yükselen doğal bir kenttir… Mimarideki öncülü: Antoni Gaudi.
16
İstanbul her noktası düzleştirilmiş, derinlik kaygısına gerek duymayan; yan yana ya da yukarıdan aşağıya okunan soyutlaştırılmış-geometrik metinler gibidir. Metnin derin düzeyi altta gizlidir: İstanbul’a özgü tarih ve kültür. İstanbul’un geniş coğrafyasını küçük bir kara parçasına indirgemek ve yine İstanbul’un kadim tarihini aynı yığının içinde vermek: zamanın ve uzamın bilinçli bir duygusallıkla tuvale hapsedilmesi.
17
Devrim Erbil’in İstanbul resimlerinde şunlar yok: İnsan, ışık kaynağı, merkez, gölge, iç mekan.
18
Kuşbakışı İstanbul: Soyutlanmış kent mimarisinin seçilebildiği, bulutlarla aynı hizadan bakışla temsil edilen İstanbul görünümleri. Bir kuşun ortalama bir yükseklikten bakışla gördüğü manzara…. Camiler… sokaklar… köprüler… vapurlar… karşı kıyılar…
19
Uydu bakışı İstanbul: (Google Earth View İstanbul): Bulutların üstünden, uzaydan bakışla görülen soyutlanmış İstanbul… Bazen sadece kubbelerin ve kulelerin seçildiği çizgisel İstanbul… Turkuaz suda yüzden İstanbul… Turkuaza bürünmüş İstanbul…
20
İkili Bakış İstanbul: Cetvel ve pergelle yaklaşılmış İstanbul ile çizgiyle ve boyayla yaklaşılmış İstanbul’un yeni birlikteliği. Türk resminde denenmemiş yeni bir estetik değer. Devrim Erbil, bazı İstanbul çalışmalarına, kesitini aldığı coğrafyanın mimari planını ya da krokisini aynı şekilde bindirerek modern bir üslup yaratır. Bazen hangi katmanın üstte ya da
altta olduğunu kestirmek zor.
21
Karşıt İkili Bakış İstanbul: Uzaydan bakışla, fotoğrafik bakışın ya da alt açı bakışın tek bir bakışta birleşmesi. Erbil bu kez, gerçek anlamda mekanın da içine girerek muhteşem bir görselliğe imza atar… Şehzade Cami, bunun en güzel örneklerinden birini sunar…
Ya da Gök Kubbe…. Ayasofya, muhtemelen sanat tarihinde hiç bu şekilde görülmedi: mimari planın kurallı bütünüyle, ressamın kaotik çizgilerinin yarattığı bambaşka bir bütün… İkili bakışla iç mekana da yönelen sanatçı, bu kez insana da yer veriyor; ama insanın bulunduğu bulmak çok zor.
22
Aslında İstanbul çalışmalarında insan hep vardı: Uykudaydı, vapurdaydı, camilerdeydi,
yoldan az önce hızla geçmişti, otobüslerdeydi, kuşları havalandırmıştı, Galata’dan Sarayburnu’na bakıyordu, Sirkecinin hanlarındaydı; tente altlarında, ağaç diplerinde, türbelerde, Yüksek Kaldırımın kıvrımlarında… Erbil’de İstanbul hep diri ve uyanıktır… Köprüler, Sarayburnu, minareler ve Haliç hep bir şeyler fısıldar.
/…/
