Sanat Okur
İBB Miras tarafından kapsamlı restorasyon çalışmalarıyla koruma altına alınan, adanın unutulmuş miraslarından Taş Mektep “Yüzleşme, Denizlerimizdeki Tehdit: Hayalet Ağlar” sergisi ile, bir kültür odağı olarak sanatseverlerle buluşmaya devam ediyor. İBB ve Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi işbirliği ile hazırlanan ve Öğretim Görevlisi Nihal Gündüz’ün küratörlüğünü üstlendiği sergi 15 Ekim – 31 Aralık 2023 tarihleri arasında ziyaret edilebilir.
İnsanın kendine ve çevresine yabancılaştığı bir dönem içinde yaşamaktayız. Doğa ile ilişkimiz, onu anlamaktan uzak, başrolde insan şeklinde devam etmektedir. İnsan bireysel olarak varlığının tek ve biricik olma halinden vazgeçmesi önemlidir. Doğanın ekonomiden daha önemli olduğu düşüncesinin altı çizilerek yol alınmalıdır. Balıkçıların kullandıkları tekneler, ağlar sermaye gibi görünsede sadece araçtır. Asıl özenle korumamız gereken denizler ve denizlerdeki yaşamdır.
Yaşanan tahribat hemen düzelmese de bir noktadan başlatmak gerekir. Merkezinde çevre odaklı toplum bilincinin oluşturulması için sanatsal anlatımlar eleştirel tavırla beraber sorunları görünür kılma ve konuya dikkat çekme konusunda etkili olabilmektedir. Sanatçılar uzun yıllardır, insan ve ekosistem arasında bozulan ilişkiyi ve yabancılaşmaya dikkat çekerek yeniden düzenleme yolunu bulmaya çalışmaktadır. “Yüzleşme” fotoğrafları, fotoğrafçıların belirledikleri gerçeklikler üzerinden ortaya çıkarılan yaratıcı fotoğraflar olarak, başka bir mekan yada topluluk üzerinde hakimiyet kurmanın yarattığı fiziksel, zihinsel sorunlara ve sonuçlarına değinmiştir. Aynı zamanda proje içeriğinde, ağlardan oluşturulan bir enstalasyon, “Bir Balığın Ölümü” temalı dans performans videosu ve projede kullanılan ağın çıkarıldığı günün fotoğraflarından oluşan bir belgesel video yer almaktadır.
Balıkçıların avlanma sırasında kullandıkları ağların çeşitli sebeplerden dolayı denize bırakmak zorunda kaldıkları ağlara “hayalet ağ” denir. Bu ağlar, genellikle plastikten yapılmış ince, şeffaf monofilament ipliklerden oluşur. Denizde onlarca yıl çözünemediği için pasif avlanmaya devam eder. Denizde başıboş durumda olan bu ağların, canlıları avlanmaya devam etmesi “hayalet avcılık”; olarak adlandırılır.
“Yüzleşme” sergisi kapsamında, deniz dibinde terk edilmiş halde bulunan ağların yarattığı tahribatın boyutunu ve konu ile ilgili fikirleri ortaya çıkarabilmek için derinlemesine araştırma yapılmış su altı ve üstüne ilişkin belgesel ya da haber niteliği olabilecek birçok fotoğraf ve video incelenmiştir. Denizdeki canlıların, hayalet ağ karşısında ne hissettiklerini ne yaşadıklarını anlamak için Belgeselci ve Deniz Biyoloğu Dr. Mert Gökalp’den destek alınmıştır. Kendisi ile yapılan yüz yüze görüşmede, deniz canlılarının hayalet ağ, misina gibi benzeri tehdit oluşturan yabancı nesnelerle karşılaştıklarında nasıl tepki verdikleri, neler yaşadıkları, nasıl öldüklerine ilişkin bilgiler edinilmiştir.
Hayalet ağ çıkarma çalışmaları ile tanınan Serço Ekşiyan Büyükada’da ziyaret edilerek, çalışmaları dinlenmiştir. Kendisi tarafından çekilen hayalet ağların yarattığı tahribatın fotoğraf ve videoları izlenmiştir. Empati yapılarak deniz altında canlıların yaşam alanlarına müdahale edilmesiyle, nasıl bir yaşam mücadelesi verdiklerini insan yaşamındaki duygu hali ve davranış biçimleri ile ilişki kurmaya çalışıp fikirler oluşturulup fotoğraf sahneleri tasarlanmıştır. Tasarlanan fotoğrafların uygulamasında Serço Ekşiyan ve Ercan Akpolat tarafından çıkarılan ağ kullanılmıştır.
Doğayı özgürleştirme arzusuyla hazırlanan “Yüzleşme” sergisi içeriğini çoğunlukla gerçeklikten almaktadır. Fotoğrafçıların seçtiği konular, oluşturulan sahneler, bir canlının hayatın son bulma sürecine giden anlardan ilham alır. Yaşama içgüdüsüyle direnme ve başkaldırı süreci olsa da, gelecek ve umut vaad etmeyen bir sürece odaklanılmıştır. Canlıların yaşamdan koparılma halinin yaşanan travmanın, şiddetin, geride bıraktığı çöküş yada izler bir gösterge olarak ortaya çıkmaktadır..
Fotoğrafların genelinde insan ve doğa ilişkisine eleştirel bir yaklaşım sergilenmektedir. Her fotoğrafçı oluşturduğu konseptinde birbirinden bağımsız bir anlatım dili oluşturarak, bir hatırlatma ve bilinçlendirme eylemi düşünmüştür. Böylece “Yüzleşme” sergisi temasını canlının yaşam hakkı üzerinden kurgulayarak, insanlarda farkındalık ve duyarlılık yaratmaya odaklanmıştır.
“Yüzleşme, Denizlerimizdeki Tehdit: Hayalet Ağ” sergisi 31 Aralık 2023 tarihine kadar Büyük Adanın yeni kültür odağı Taş Mektep’te ziyaret edilebilir.
