Yüksel Arslan Kimdir?

Yüksel Arslan (d. 27 Temmuz 1933, Eyüpsultan, İstanbul[3] – ö. 20 Nisan 2017, Paris[4]), Türk ressam. Kendi geliştirdiği teknikle çeşitli doğal malzemeleri kullanarak ürettiği ve arture adını verdiği resimlerle, özellikle Karl Marx’ın Kapital eserinin etkisiyle çizdiği Kapital serisiyle bilinir. Türkiye’de ve ülke dışında birçok kişisel ve karma sergi açmıştır.

Ressam Yüksel Arslan’ın Hayatı

Yüksel Arslan, 24 Temmuz 1933’te İstanbul’da Fatih’in Bahariye Mahallesi‘nde doğdu. Her ikisi de Anadolu göçmeni olan[5] ve fabrika işçisi olarak çalışan bir çiftin dört çocuğundan ikincisiydi. 1945-48 arasında Eyüp Ortaokulu‘nda, 1949-52 arasında İstanbul Erkek Lisesi‘nde eğitim gördü. Paul Klee etkisiyle[6] çizdiği ilk resimlerini lisenin duvarlarında sergiledi. 1953-54 yıllarında İstanbul Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü’nde okudu. Bölümün Anadolu’ya düzenlediği gezilere katıldı, geleneksel sanatları ve Anadolu uygarlıklarının eserlerini inceledi.

İlk sergisini 1955’te, Adalet Cimcoz‘un yönetmekte olduğu Maya Galerisi‘nde İlişki, Davranış, Sıkıntılara Övgü başlığıyla açtı. Ferit Edgü, Sezer Tansuğ gibi eleştirmenlerden övgü aldığı bu sergisindeki tüm eserler satıldı.[6] Jacques Mauduit‘nin Modern Sanatın 40.000 Yılı isimli eserinde anlatılanlardan[6] yola çıkarak, daha sonraki tüm eserlerinde kullanacağı bir tekniği uygulamaya başladı. Toprak boyalar, bal, yumurta akı, sabun, ot, çay, tütün, kemik iliği, kan ve sidik gibi malzemeler kullanarak[5] ürettiği boyaları kullandığı bu tekniği ilk olarak İnsanlı Günler isimli serisinde kullandı.

Arslan, 1957-58 yıllarında Eleşkirt‘da askerliğini yaptı. 1959’da, İstanbul’da açtığı ikinci kişisel sergisi Phallisme, Adnan Benk ve Mazhar İpşiroğlu gibi isimlerden övgü aldı.[6] Edouard Roditi vasıtasıyla Arslan’ın resimlerini gören André Breton, ressamı 1959 sonunda Paris’te düzenlenecek olan Uluslararası Sürrealizm Sergisi’ne davet etti.[6] Ancak Arslan sergiye katılamadı. Arslan 1961’de 15 resmini bir galeride sergilemek üzere Paris’e gitti ve orada yaşamaya başladı. Burada çeşitli sergilere katıldı. 1962’deki kişisel sergisi Homunculus-cucus-palus, planus-phallus-micrococcus sırasında Arslan’ın eserlerini gören Jean Dubuffet, ressam ile yazışmaya başladı ve bir eserini satın aldı.[6] Arslan bu dönemde, resimlerini adlandırmak için Fransızca art (sanat) ve peinture (tablo) sözcüklerini birleştirerek[7] arture terimini oluşturdu ve eserlerini bundan sanra bu isimle tanımladı. 1965’te 10 ayını Berlin’de geçirdi. Eşi Lidy ile tanıştı ve çiftin ilk çocuğu olan Artur doğdu. 1967’de, Ankara ve İstanbul’da açılan iki sergi için Türkiye’ye döndü. Basında yer alan, eserlerinin “cinsellikle ilgili ve iğrenç imajlar” içerdiğini öne süren yazıların ardından, Ankara’da sergilenen resimleri müstehcen oldukları gerekçesiyle savcılık tarafından toplatıldı.[6]

1960-67 yılları arasında Nietzsche etkisinde kalan Arslan, 1969 sonrasında Marx etkisine girdi ve on dört arture’lük Yabancılaşmalar dizisini Marx’ın elyazmalarından hareketle çizdi.[6] Das Kapital‘i resimlemeye karar verdi ve 1969-75 yılları arasında Kapital dizisine ait 30 arture üretti. 1975’te Fransa’da Maloine yayınevi tarafından kitap olarak basılan bu serinin ardından, 1975-79 yılları arasında Kapital’in Güncelleştirilmesi Denemesi isimli seriyi tamamladı.

1980’de, tarihöncesi çağlardan güncel döneme kadar, kendi üzerinde etkisi olan her şeyi resmettiği Etkiler dizisine başladı. 126 arture‘lük bu seri 1984’te tamamlandı. 1981’de, Sedat Simavi Görsel Sanatlar Ödülü‘nü, heykeltıraş İlhan Koman ile paylaştı. 1982’de ise, Fransa’da verilen Humour Noir Grandville kara mizah ödülünü aldı. 1984-86 yılları arasında, kendi hayatından hareketle çizdiği Autoarture serisini çizdi. 1986’da Etkiler dizisi Fransa’da kitap olarak yayımlandı.

1986’da, Aleksandr İvanoviç Oparin‘in Yaşamın Kökeni isimli eserinden hareketle İnsan dizisine başladı ve 2000’e kadar bu diziye ait arture’ler üretti.[6] Bu resimler üç cilt olarak 1990, 1995 ve 1999’da yayımlandı. Arslan 2000’den itibaren, Etkiler dizisinin devamı niteliğindeki Yeni Etkiler dizisine başladı.

Sergileri

Yüksel Arslan Türkiye’de İstanbul ve Ankara’da, Fransa’da ise ağırlıklı olarak Paris’te birçok kişisel sergi açtı ve karma sergilere katıldı. Bunların dışında, İtalya’da (Venedik), Danimarka’da (Kopenhag), Almanya’da (Frankfurt), Belçika’da (Liège), ABD’de (Washington ve New York), Avusturya’da (Viyana) ve Çekoslovakya’da (Prag) sergilere katıldı ya da kişisel sergiler açtı.[6]

Kitapları

• Defterler 1965 – 1994, Galeri Nev1996
• Büyük ve Korkunçtur Gülmenin Kudreti Arslan – Philippe Krebs Mektuplaşmaları, Galeri Nev 2005
• Batı Kültürü Önünde Hiçbir Saplantım Yok – Mektuplar 1957-2008, Kitap Yayınevi 2011 (Ferit Edgü ile beraber)
• Yeni Etkiler, Sel Yayıncılık, 2015
• İnsan * İnsan’ın Yaratılışı, Sel Yayıncılık 2017 (Jacques Vallet ile beraber)
• Bir Yaşam, Dirimart 2017

Kaynaklar

1. Akgün, Müge (17 Eylül 2009). “Kapital’in ressamı 40 yıl sonra doğduğu topraklarda”. Referans. Erişim tarihi: 29 Kasım 2009.
2. “Yüksel Arslan”. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Sanal Müze. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2015.
3. Arslan, Yüksel (2009). “Yaşamöyküm”. Levent Yılmaz (Ed.). Yüksel Arslan Retrospektifi / Katalog. İstanbul: Santralistanbul. ss. 235 – 251. ISBN 9788937819.
4. Yıldız, Esra (2009). “Yüksel Arslan Biyografisi”. Levent Yılmaz (Ed.). Yüksel Arslan Retrospektifi / Katalog. İstanbul: Santralistanbul. ss. 567-574. ISBN 9788937819.
5. WHW, İlkay Baliç, (Ed.) (2009). “Yüksel Arslan”. 11.B Rehber. İstanbul: İKSV. s. 66. ISBN 978-975-7363-82-8.
6. Levent Yılmaz, (Ed.) (2009). Yüksel Arslan Retrospektifi / Katalog. Santralistanbul. ISBN 9788937819.