Prof. Dr. Marcus Graf İle Keyifli Bir Söyleşi

Prof. Dr. A Pleasant Interview with Marcus Graf

Yeditepe Üniversitesi Sanat ve Kültür Yönetimi Bölüm Başkanı, sanat yazarı, küratör Prof. Dr. Marcus Graf‘a; plastik sanatların Türkiye’deki geleceğini, pandemi döneminde sanat, küratöryal pratikler, sanat yazarlığını ve aklıma yer eden sorularımı sordum.

Keyifli okumalar.

Son ayların başlığı, “Pandemi Döneminde Sanat” olunca bu sorum kaçınılmaz oluyor: Pandeminin küratöryel çalışmalarınıza etkileri neler oldu?

Salgın nedeniyle üç sergi 2021’e ertelendi. Aynı zamanda çevrimiçi seminerler, podcast’ler ve web portalları oluşturmak için birçok teklif geldi. Bu nedenle, şu anki işim fiziksel alanda sergiler oluşturmaktan eğitim ve sanatla ilgili çevrimiçi projeler tasarlamaya geçti.

Buhranlı bir dönemden geçtiğimiz ortada. Belirsizliğin devam ettiği bu sürecin sizi endişelendiren tarafları nedir?

Bu dönemin geçici olduğuna inandığım için endişelenmiyorum. Mevcut depresyon kaçınılmazdır. Bu nedenle, bu molayı yaşama ve çalışma şeklimizi yeniden gözden geçirmek için bir şans olarak değerlendirmeliyiz. Şu anda yaptığım şey bu. Depresyondan sonra sanatseverler sergilere, konserlere ve tiyatro oyunlarına geri dönecekler. Belki o zaman tüm bu kültürel etkinlikler, sanatı ve kültürü bir arada topluluk olarak deneyimlemenin ne kadar değerli olduğunun farkına vardıkça daha fazla anlam ve değer kazanacaktır.

Pandemi sürecinin, küratör-sanatçı-galeri ve müze işletmecisi arasındaki bağa etkisi neler oldu?

Sanat ve kültür ortamının tüm aktivistleri çalışmalarına devam ediyor. Küratörler sergiler planlar, yazarlar yazar ve sanatçılar sanat yaratır. Geleneksel paylaşım tarzı sınırlı olduğundan, çeşitli sanat uzmanları ve sanatçılar arasındaki ilişkiler artık büyük ölçüde çevrimiçi toplantılara ve telefon görüşmelerine dayanmaktadır. Elbette eskisinden çok daha az stüdyo, sergi ve sanatçı ziyaret ediyorum. Yine de bunu dijital dünya ile telafi etmeye çalışıyorum. Böylece, sosyal medya ve sanatçıların çevrimiçi varlığı her zamankinden daha önemli hale geldi.

Maddi ve manevi değerlerimizin sanattan üstün olduğunu düşünürsek; küratöryal pratikler, yurtiçi-yurtdışı fuarlar ve sergiler, koleksiyonerlik, sergi görmek…Sektörün geneline bakarsak bu döneme kadar kat edilen yol yıkıldı denebilir mi?

Turizm sektörü gibi pandeminin başlangıcında sanat sektörü de büyük bir bunalım içindeydi. Sanat piyasası hacim kaybetmiş gibi görünüyor ve önceki olumlu gelişme yavaşladı. İnsanlar şu anda sanata daha az para harcadı. Yine de son zamanlarda depresif yaşam tarzına tepki olarak daha fazla koleksiyoner sanata para harcadı. Belki de evde o kadar çok kaldığımız için çevremizdeki yakın çevre her zamankinden daha önemli hale geliyor.

Pandemiyle birlikte çevrimiçi sergileme hız kazandı. Küratör ve sanatçılar için araştırma ve üretimin devam etmesi, modern sanatlardaki gelişmeler ve süreklilik açısından ciddi bir teşvik olduğu kanısındayım. Sürecin fiziksel mekandan çıkıp, online sergilemeye evrilmesini nasıl yorumluyorsunuz?

Çevrimiçi sergiler ve kültürel projeler, elbette gerçek bir fiziksel alanda gerçek olayın yerini asla tam olarak alamaz. Deneyim sadece farklı ve çevrimiçi sergilerin psiko-görsel etkisi bir galerideki gerçek gösteriden daha zayıf. Yine de çevrimiçi şovların ve projelerin İstanbul dışındaki izleyicilere ulaştıkça izleyiciyi büyüttüğüne inanıyorum. Dolayısıyla, kültürel çevrimiçi projeler geleneksel küratörlük ve sanat yönetimine değerli bir katkı anlamına gelir. Corona geçtikten sonra bu yok olmayacak.

Küratörlük mesleğine ilginin artmasını, mesleğin gelişimine olan etkisini nasıl değerlendirirsiniz?

Sanat dünyası, sanatın sergilenmesi ve ara buluculuğu için sürekli olarak yeni kurumlar geliştirip kurarken, meslek olarak küratörlük pratiği yaygınlaştı. Şirketlerde ve belediye departmanlarında sanat alanlarında, galerilerde, müzelerde ve sanat departmanlarında sergi yapma uzmanlarına ihtiyacınız var. Dolayısıyla, çalışma alanı Batı’da 1980’lerden itibaren, Türkiye’de ise 2005’ten sonra oldukça genişledi.

Küratörlük çok yönlü bir meslektir; sanat kurumlarında disiplinler arası bir alan olarak tanımlanabilir. Bu mesleğin günümüz sanat dünyasında yaygınlaşmasının bir nedeni de budur. Sanat Yöneticisi, gerçekliği bozmak, klişeleri ve ayrıca sanat ve toplum hakkındaki yüzeysel varsayımları yok etmek için bilinen durumun ötesine geçen vizyonlar açmaya yardımcı olur. Sanat Yöneticisi, Sanatın izleyici ile paylaşılabileceği Kültürel ve Yaratıcı Endüstriler içinde etkin bir platform oluşturulmasına yardımcı olur. Sanat Yöneticisinin görevi sanat ve kültür için bir ortam kurmaktır.

Herkes küratör olabilir mi?

Beuys’un herkesin sanatçı olabileceğini söylediği gibi, herkesin küratör olabileceğine inanıyorum. Herkes her şey olabilir. Soru şu: Herkes iyi ve güçlü bir küratör olabilir mi? Bunun için kendinize çok çalışmalısınız. Sanatın tarihi ve teorisi, sanatsal uygulamaları ve sanatçının düşünme şekli hakkında çok şey öğrenin. Temel tasarım, mimari, iç tasarım ve felsefe, sosyoloji ve psikoloji gibi sosyal bilimler hakkında bilgi edinin. Tabii ki, kişiler arası ilişkiler, pedagoji ve sanat ve kültür yönetimi hakkında bilgi edinin. Sonunda meraklı, eleştirel ve cesur olun ve yapabildiğiniz kadar çok gösteri yapın. Her sergi, sanat ve kültür projelerinin gerçekleşebileceği ortamlar yaratmak için sanat ve kültür sahnesinde etkisi olan bir küratör olma yolunda sizi ileriye taşıyacaktır.

Mesleki anlamda, siz kendinizi nasıl besliyorsunuz?

Sanattan, sanatçılardan ve çeşitli kültür ve tasarım sektörlerinden ilham alıyorum. Bunun yanında felsefe, sosyoloji ve psikoloji alanlarındaki güncel tartışmalar benim için önemli. Ayrıca, pop kültürü, dijital medya ve kitle kültürü fenomeni ilham verici.

Sanat ve kültür sektöründe, eğitmen, küratör ve de eleştirmen yönünüzle etkilisiniz. Sektöre hakimiyetiniz gereği sanat yazarlığı da yapıyor olmanız kaçınılmaz bir durum mu yoksa bir tercih mi?

Her ikisi de, bir yandan küratör ve akademisyen olarak, düşüncelerimi formüle etmek ve iletmek için önemli olduğunu düşündüğüm konular hakkında yazmam gerekiyor. Yazmak, bir serginin kavramsal çerçevesine ve akademik bir araştırma konusuna odaklanmama ve ara buluculuk yapmama yardımcı oluyor. Aynı zamanda, meydan okuyucu, yaratıcı ve son derece tatmin edici bulduğum için sanat ve kültür üzerine yazmayı seviyorum.

Sanatçıların üretmeye, küratörlerin araştırmaya, galeri ve müzelerin sergilemeye ekstra çaba sarf ettikleri bu süreçte ileriye dönük sanat piyasasının ekonomisini nasıl yorumlarsınız?

Tıpkı makro ekonomide olduğu gibi, sanatın mikro ekonomisi de salgının sona ermesinden sonra tekrar hız, güç ve hacim kazanacak ve yakın bir gelecekte COVID 19 döneminden önceki halinin üzerine çıkacaktır.

Özellikle bu dönemde, görsel sanatlara ilgiyi çekmek ve sanatın sürdürülebilirliği için yöneticilere ve küratörlere düşen görevler nedir? Yeni kurallar, insanların sanatı talep etmesi için yeterli mi?

Sanat ve kültür talebi yakında canlanacağı için çalışmalarımıza devam etmeliyiz. Bu nedenle, en geç 2005’ten 2020’nin başına kadar olan olumlu gelişmeyi ilerletmeye hazırlıklı olmalıyız. Yeni kurallar, çalışma yöntemleri, paylaşım stratejileri ve iş modelleri şimdiden ortaya çıktı ve diğerleri de takip edecek. Tıpkı sanat ve kültürün sürekli olarak değişmesi gibi, ara buluculuk ve iletişim platformları da değişir. Dolayısıyla, sanat ve kültür yöneticileri olarak değişime uyum sağlamalıyız. Bunun için dinamik sanat ve kültür alanında deneysel, eleştirel, yaratıcı ve en önemlisi değişime açık olmalıyız.

Değerli vaktini bana ve SanatOkur okuyucularına ayırdığı için Prof. Dr. Marcus Graf’a teşekkür ederim.

Instagram: marcusgraf

Prof. Dr. Marcus Graf Hakkında

Prof. Dr. Marcus Graf, 1974, Almanya’da doğdu. Hildesheim Üniversitesi’nde Kültür Bilimi ve Estetik İletişimi Fakültesi’ndeki Plastik Sanatlar ve Sanat Bilimi Bölümü’nde okuduktan sonra çeşitli sanat kurumlarında proje yöneticisi, küratör, eğitmen, yazar ve sanatçı olarak çalıştı. 2010 yılında Almanya’daki Stuttgart Devlet Sanat Akademisi’ndeki Çağdaş Sanat Tarihi, Estetik ve Sanat Teorisi Enstitüsü’nde doktora ünvanı alan Graf, 2003 yılından beri Yeditepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesinde öğretim üyesi. 2017’de profesör oldu ve 2019’tan beri Sanat ve Kültür Yönetimi Bölümü Başkanı olarak çalışmaya devam ediyor.

2001’den beri İstanbul’da yaşayan Marcus Graf, Siemens Sanat, Akbanksanat, Milli Reasürans, Contemporary Istanbul, Baksı Müzesi, Erimtan Müzesi ve Elgiz Müzesi gibi çeşitli kurumlarda 100’den fazla sergide küratörlük yapmıştır. Graf, halen Plato Sanat’ın daimi küratörü olarak görevine devam etmektedir.

Çok sayıda kitap, kitapta bölüm, sergi kataloğu ve dergide sanat yazarlığını yapmış olan Graf, akademisyen, küratör ve sanat yazarı olarak İstanbul’da yaşamakta.