İlhan Koman (d. 17 Haziran 1921, Edirne[2] – ö. 30 Aralık 1986, Stockholm), Türk heykeltıraş. 1951–1958 arasında İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi‘nde görev yaptıktan sonra 1959‘da İsveç‘e yerleşen ve Hulda isimli teknesinde yaşayan sanatçı, bilim ve sanatı bir araya getiren eserleriyle sanat dünyasında kendini özgü bir konum edindi;[3] bu özelliğinden ötürü Türk Da Vinci‘si olarak anıldı.[2]
Figüratif soyutlama alanında en ünlü ve üzerinde en çok konuşulan çalışması Akdeniz Heykeli‘dir.[4]
İlhan Koman’ınYaşamı
17 Haziran 1921‘de Edirne‘de doğdu. Babası doktorluk ve çiftçilikle uğraşan Fuat Bey, annesi Sevinç Leman Hanım‘dır. Baba tarafı Mohaç Savaşı‘ndan sonra Konya’dan Balkanlar‘a yerleştirilmiş Türk köylülerindendi;[2] aile 1880‘lerde Yugoslavya‘dan Edirne‘ye göç etmişti.[5] Anne tarafından dedesi, II. Abdülhamid devri devrimcilerinden ve Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti‘nin kurucularından Mehmet Şeref Aykut Bey‘dir.[2][5]
Çocukluğu Edirne‘nin Kaleiçi semtinde geçti. Edirne Lisesi‘ni bitirdikten sonra, 1941‘de İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi Resim Bölümü‘ne girdi. Hocalarının tavsiyesi üzerine bir yıl sonra heykel bölümüne geçti, Rudolf Belling‘in öğrencisi olarak 1945‘te bu okulu bitirdi.
1947‘de Milli Eğitim Bakanlığı‘nın açtığı sınavı kazanarak Neşet Günal, Refik Eren ve Sadi Öziş‘le birlikte devlet bursu ile Paris‘e gönderildi. 1947-50 arasında Fransa’da Academie Julian ve l’Ecole du Louvre‘da çalışmalar yaptı. Louvre Müzesi‘ndeki çalışmaları sırasında özellikle Mezopotamya ve Mısır sanatından etkilendi.[2] Paris yıllarında çağdaş akımlara yakınlık duyan sanatçı, ilk sergisini 1948’de Paris’te açtı. 1951 yılında Türkiye’ye dönmeden hemen önce Melda Kaptana ile evlendi, bu evlilikten bir oğlu dünyaya geldi.
Yurda döndükten sonra İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi‘nde mecburi hizmetine başladı. 1958‘e kadar burada görev yaptı. 1952‘de Anıtkabir Heykel Yarışması‘nda “Şeref Holü‘ne çıkan merdivenlerin sağındaki kabartma kompozisyonu” birinciliğini kazandı.[6] 1952–1954 yılları arasında bu proje kapsamında gerçekleştirdiği ‘Sakarya Meydan Muharebesi’ konulu rölyefleri Paris‘te görüp etkilendiği Mezopotamya ve Mısır rölyeflerinden izler taşımaktadır[2].
1953 yılında akademi bünyesinde kurulan metal atölyesinde Sadi Öziş, Hadi Bara, Şadi Çalık ve Zühtü Müridoğlu ile çalışmaya başladı. Aynı dönemde fabrikatör Mazhar Süleymangil’in sağladığı sermaye ile Şadi Çalık ve Sadi Öziş ile birlikte ‘Karemetal’ adlı mobilya atölyesini kurarak modern mobilyalar tasarladı.[2] Fransız Grup Espas’tan esinlenerek 1955‘te Ali Hadi Bara, Şadi Öziş ve mimar Tarık Carım ile Türk Grup Espas adlı topluluğu kurdu.[7] Bu grup ile resim, heykel ve mimarinin işbirliğini savunan işler üretti.[8]
Çalışmaları 1954 Ankara Devlet Sergisi‘nde ikincilik, 1955 Ankara Devlet Sergisi’nde birincilik ödüllerini aldı. 1958 yılında, Brüksel‘de düzenlenen uluslararası bir sergide Türk pavyonunun yapımını üstlendi. Altı ay süren bu çalışma sırasında tanıştığı mimar Ralph Erskine‘in daveti üzerine mimari tasarımları için form araştırmaları yapmak üzer İsveç‘e gitti. İlk eşinden ve Güzel Sanatlar Akademisi‘ndeki göreviden ayrılan sanatçı, 1959‘da İsveç‘e yerleşti. 1965 yılında M/S Hulda adlı 1905 yapımı, iki direkli bir yelkenliyi satın alarak içinde yaşamak ve çalışmak üzere restore ettirdi 1986‘da ölümüne kadar bu tekneyi ev ve atölye olarak kullandı.[9]
1967‘de Stokholm Uygulamalı Sanatlar Yüksek Okulu‘na öğretim üyesi olarak kabul edildi. Bu dönemde yeni geometrik türevler ve yel değirmenleri gibi bilimsel buluşları tescillendi. 1969‘da İsveç‘te Sundsvall‘da bir alan düzenlemesi için açılan yarışmada birincilik ödülü, 1970‘te de Örebro Belediye Sarayı önüne konulmak üzere yaptırılan heykel yarışmasında da birincilik ödüllerinden birini aldı.
1986‘da 65 yaşındayken İsveç‘in başkenti Stokholm‘de hayatını kaybetti. Vasiyeti üzerine cesedi yakılarak külleri yaşamının büyük bir bölümünü üzerinde geçirdiği Baltık Denizine atılmıştır.[10]
Çoğunluğu Stokholm‘da olmak üzere 20 şehrin sokak ve meydanlarında Koman’ın heykelleri bulunur.[10] Stokholm’da Mimarlık Yüksek Okulu önünde “Leonardo’ya Selam” heykeli sanatçının beğenilen eserlerindendir.[10] Yapı Kredi Sigorta Genel Müdürlüğü binasının önünde bulunan Akdeniz Heykeli sanatçının Türkiye‘de bulunan çalışmalarından en bilinenidir.
Kaynaklar
- Sönmez, Necmi. “Ben Bir Bizans Bahçesinde Büyüdüm”. http://kitap.radikal.com.tr. Radikal gazetesi Kitap eki, 16 Ocak 2004. 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2017. |website= dış bağlantı (yardım)
- Çantay, Deniz. “Edirne’nin Leonardo Da Vinci’si; İlhan Koman…”. http://www.ankaraantikacilik.com/. Ankaraantikacilik.com sitesi. 19 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2017. |website= dış bağlantı (yardım)
- Dostoğlu, Ali Derya. “Koman Heykellerinin Mimarlık ve Mekân ile Etkileşimi ve M/S Hulda Üzerine”. http://www.mimarlikdergisi.com. Mimarlık Dergisi, Ocak-Şubat 2011, Sayı 357. 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2017. Birden fazla |yazar1= ve |soyadı1= kullanıldı (yardım); |website= dış bağlantı (yardım)
- Hano, Bilal. “XX. Yüzyıl Heykel Sanatında Figüratif Soyutlama”. https://www.academia.edu. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitütüsü yüksek lisans tezi, Erzurum, 2015. Erişim tarihi: 10 Eylül 2017. |website= dış bağlantı (yardım)
- Kıranlar, Öner. “20. yüzyıl heykeli içerisinde İlhan Koman heykelinin yeri”. https://tez.yok.gov.tr/. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi 2008. 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2017. |website= dış bağlantı (yardım)
- “Heykel ve Kabartma Yarışması”. http://www.anitkabir.org/. Anitkabir.org sitesi, 24 Nisan 2011. 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2017. |website= dış bağlantı (yardım)
- Yavuz, Ezgi. “http://jfa.arch.metu.edu.tr/archive/0258-5316/2015/cilt32/sayi_2/117-132.pdf” (PDF). http://jfa.arch.metu.edu.tr/a. Metu, Journal of Faculty of Architecture, Yıl: 2015 Cilt: 32, No:2. 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2017. |başlık=, |website= dış bağlantı (yardım)
- “Heykeli Soyuta Taşıyan Usta”. http://www.hurriyet.com.tr/. Hürriyet gazetesi, 19 Nisan 2000. 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2017. |website= dış bağlantı (yardım)
- “İlhan Koman’ın 110 yıllık teknesi sanat merkezi olacak”. http://www.cumhuriyet.com.tr/. Cumhruiyet gazetesi 27 Nisan 2015. 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2017. |website= dış bağlantı (yardım)
- “İlhan Koman sergisi Avrupa turunda”. http://www.trf.nu/. İsveç Türk İşçi Dernekleri web sitesi, 11 Mart 2009. Erişim tarihi: 10 Eylül 2017. |website= dış bağlantı (yardım)
